تشخیص اصلی یا تقلبی بودن قطعه یدکی خودرو

در تهران دو مرکز عمده برای عرضه لوازم یدکی خودرو وجود دارد که یکی از آنها در خیابان ملت واقع شده و بیشتر قطعات یدکی خودروهایی مانند تویوتا، مزدا و نیسان در آنجا عرضه می‌شود. در خیابان اکباتان نزدیک میدان امام خمینی هم بیشتر قطعات تندر ۹۰ و ماکسیما فروخته می‌شود.

آشفتگی این بازارها و سردرگمی مردم برای خرید قطعات یدکی باکیفیت باعث شد تا برای تهیه یک گزارش میدانی سری به مراکز فروشی قطعات یدکی در خیابان اکباتان و ملت تهران بزنیم.

احدی، یکی از فروشندگان قطعات یدکی در خیابان اکباتان با بیان اینکه شرکت‌های خودروساز قیمت قطعات یدکی که در بازار عرضه می‌کنند را افزایش داده‌اند، می‌گوید: قیمت دیسک و صفحه از ۱۰۰ هزار تومان به ۳۴۰ هزار تومان رسیده است و رشد قیمت قطعات باعث رکود فروش شده و امسال بازار شب عید نداریم.

وی ادامه می‌دهد: ایران خودرو و سایپا قیمت پمپ هیدرولیک فرمان تندر۹۰ را از ۲۰۰ هزار تومان به ۸۰۰ هزار تومان طی سه ماه گذشته افزایش داده‌اند.

* تحریم صنعت خودرو رفع شد، قیمت قطعات بالا رفت!

به او می‌گویم حتی با رفع تحریم‌ها، باز هم قیمت قطعات بالاتر رفته است؟ می‌گوید: شرکت‌های خودروساز، خودشان قیمت قطعات را بالا برده‌اند و در این شرایط نیز مشتری تا زمانی که مجبور نباشد برای تعویض قطعه اقدام نمی‌کند.

این فروشنده ادامه می‌دهد: قیمت قطعات تندر۹۰ افزایش قابل توجهی داشته و لنتی که با قیمت ۳۰ یا ۴۰ هزار تومان عرضه می‌شده، حالا به قیمت ۸۵ هزار تومان فروخته می‌شود و قیمت تسمه تایم ۴۰ هزار تومانی هم به ۱۱۹ هزار تومان رسیده است.

وی می‌گوید: درب تندر۹۰ که قبلاً با قیمت ۱۷۰ هزار تومان به مشتری عرضه می‌شد حالا به قیمت ۳۵۰ تا ۳۹۰ هزار تومان فروخته می‌شود.

وی ادامه می‌دهد: درب تندر ۹۰ ساخت رمانی در ترکیه به قیمت ۳۹۰ هزار تومان فروخته می‌شود در حالی که قیمت در تولید شده در ایران نیز همین رقم است.

از او می‌پرسم این قطعاتی که گران شده‌اند، قطعات اصلی هستند یا متفرقه؟ می‌گوید: قطعات اصلی هستند، زمانی که دلار در ایران هزار تومان بود، قطعات در ایران ارزانتر از کشورهایی مانند رومانی و ترکیه بود ولی در حال حاضر که قیمت دلار بالاتر رفته، قیمت قطعات یدکی در ایران نیز گرانتر از کشورهای دیگر است.

او می‌گوید: در حال حاضر قطعات چینی به جای قطعات اروپایی و اصلی در بازار عرضه می‌شود که قابل تشخیص از قطعات اصلی نیستند و در برخی موارد حتی فروشندگان قطعات یدکی نیز نمی‌توانند آنها را از قطعه اصلی تشخیص دهند و فقط واردکننده قطعه می‌داند که چه محصولی وارد کرده است.

* قطعات وارداتی خودروسازان، گرانتر از واردکنندگان شخصی

وی ادامه می‌دهد: قطعات وارداتی که در بسته بندی شرکت‌های سایپا یا ایران خودرو عرضه می‌شوند، گرانتر از نوع وارداتی توسط اشخاص متفرقه است. به عنوان مثال کیت تسمه تایم تندر ۹۰ در بسته بندی سایپا با قیمت ۲۸۰ هزار تومان عرضه می‌شود در حالی که نوع وارداتی آن توسط اشخاص متفرقه به قیمت ۲۲۰ هزار تومان فروخته می‌شود.

به سراغ اکبرپور، یک فروشنده دیگر در خیابان اکباتان می‌روم. مغازه‌اش پر است از قطعات ریز و درشت که بُلبرینگ بیشترین سهم را در بین آنها دارد.

* تنها وجدان فروشنده، اصلی یا تقلبی بودن قطعه را مشخص می‌کند

از او می‌پرسم در این آشفته‌ بازار قطعات یدکی، چطور باید قطعه اصلی را از فرعی تشخیص داد؟ می‌گوید: هیچ طوری نمی‌توان تشخیص داد، فقط به وجدان فروشنده بستگی دارد.

این فروشنده از واردات قطعات یدکی چینی برای تولید پرتیراژترین خودروهای کشور انتقاد کرده و می‌گوید: واردات قطعات یدکی ابتدا باید در مورد شرکت‌های خودروساز ساماندهی و کنترل شود تا قطعات بی کیفیت وارد چرخه تولید و خدمات پس از فروش آنها نشود.

وی یک بُلبرینگ چرخ جلوی تندر ۹۰ را نشان می‌دهد و می‌گوید: قیمت شرکتی این قطعه ۸۵ هزار تومان است ولی نوع چینی آن با قیمت ۴۰ هزار تومان عرضه می‌شود که مردم بیشتر تمایل به خرید قطعه ارزانتر دارند.

وی در مورد ورود قطعات یدکی تقلبی به بازار می‌گوید: یک سال بعد از اینکه واردات قطعات یدکی چینی شروع شد، برخی کاسبان نابکار ایرانی در زمینه واردات قطعات تقلبی فعال شدند که ضربه زیادی را هم به تجار و هم به مصرف کنندگان وارد کرد.

اکبرپور ادامه می‌دهد: از ۱۲ سال پیش بازار قطعات تقلبی شکل گرفت، قبلاً قطعات تقلبی وارد و با بسته‌بندی خود در بازار عرضه می‌شد، ولی امروز به جای این کار، قطعات تقلبی به کشور وارد می‌شود و در اینجا بسته‌بندی این قطعات عرضه شده، مارک زده می‌شود و در بسته بندی قطعات اصلی با قیمت قطعه اصلی فروخته می‌شود.

* جای خالی استاندارد در بازار قطعات یدکی

این فروشنده با انتقاد از عدم نظارت مسئولان سازمان استاندارد بر بازار قطعات یدکی خودرو می‌گوید: کارشناس سازمان استاندارد برای واردات یک محموله شامل ۱۰۰ قطعه خودرو، ۳ قطعه را انتخاب کرده و بابت آزمایش هر قطعه ۶۰۰ هزار تومان دریافت می‌کند. در آخر نیز این سه قطعه را برای آزمایش منهدم می‌کند.

وی توضیح می‌دهد: کارشناسان سازمان استاندارد توانایی تشخیص کیفیت قطعات را ندارند و به همین دلیل قطعات نمونه برداری شده را منهدم می‌کنند که ضرر مالی زیادی را به وارد کننده، می‌زند.

وی می‌گوید: در پایان نیز نامه‌ای را به وارد کننده ارائه می‌کنند که هیچ کارشناسی برای درک صحیح آن نامه در گمرک وجود ندارد.

* کارشناسان گمرک، تخصص ندارند

به گفته وی، اگر سازمان استاندارد در نامه به گمرک، کیفیت قطعه وارداتی را نامرغوب اعلام کند،چون هیچ کارشناسی در سازمان گمرک برای درک این مطلب وجود ندارد، هیچ بررسی دقیق صورت نمی‌گیرد و هر نوع محصول وارداتی از گمرک ترخیص می‌شود. زیرا کارشناس با سوادی برای بررسی نامه استاندارد و کیفیت قطعه وجود ندارد.

* سود ۸ میلیون تومانی هر قطعه بُلبرینگ

این فروشنده با بیان اینکه قانون کپی رایت در ایران اجرا نمی‌شود، می‌گوید: نه سازمان استاندارد پیگیر این مسئله است و نه اتحادیه قطعات یدکی.

وی ادامه می‌دهد: یک نوع بلبرینگ وجود دارد که در کارخانه سیمان استفاده می‌شود، قیمت نوع اصلی این بلبرینگ ۸ تا ۹ میلیون تومان است در حالی که نوع چینی آن با قیمت یک میلیون تومان به کشور وارد می‌شود، ولی پس از تغییر بسته‌بندی و درج مارک به اسم قطعه اصلی با قیمت ۹ میلیون تومان در بازار فروخته می‌شود.

به اعتقاد وی ۹۰ درصد قطعات یدکی موجود در بازار تقلبی هستند و هیچ نهادی برای رسیدگی به شکایات مشتریان وجود ندارد.

* خریداران، فاکتور قطعه را بگیرند

وی به خریداران قطعه توصیه می‌کند که نام قطعات یدکی خریداری شده در فاکتور سربرگ‌دار ذکر شود به طوری که مارک و اصلی بودن قطعه نوشته شود.

وی می‌گوید: سود بالای واردات قطعات تقلبی باعث شده که اکثر واردکنندگان و فروشندگان به سمت عرضه قطعات تقلبی تمایل داشته باشند و در حال حاضر کاسبی فروشندگان قطعات تقلبی از فروشندگان قطعات اصلی پر رونق‌تر است.

به گفته این فروشنده قطعات یدکی، بسته‌بندی قطعات تقلبی در ایران عرضه می‌شود بر روی قطعات، مارک قطعه اصلی حک می‌شود، پلاستیک قطعه عوض و مارک جدید نیز روی ان زده می‌شود.

وی می‌گوید: باید کارشناسان اتحادیه قطعات یدکی و سازمان استاندارد از بازار قطعات یدکی نمونه برداری کنند تا قطعات تقلبی در این بازار کمتر شود.

* یک روش برای تشخیص اصلی یا تقلبی بودن قطعه

گوشی موبایلش را از جیبش بیرون آورد و روی بارکد جعبه یکی از قطعات یدکی که در مغازه داشت، گرفت، می‌گوید اگر عکس بارکد در سایت گوگل وارد شود، تمام مشخصات قطعه را می‌توان دید و اصل یا فرعی بودن قطعه مشخص می‌شود ولی اگر بارکد کپی شده باشد، دیگر در اینترنت اطلاعاتی در موردش وجود نخواهد داشت.

وی ادامه می‌دهد: اگر قطعه اصلی باشد، تمام مشخصات آن مانند نام شرکت سازنده و تاریخ ساختش در اینترنت اعلام خواهد شد.

* برچسب‌های کیلویی شبنم بر روی قطعات یدکی تقلبی

این فروشنده با گلایه از اجرای طرح ایران کد، می‌گوید: نصب برچسب ایران کد بر روی کالاها راهی برای عرضه بیشتر محصولات قاچاق شده بود و از این طریق برچسب‌ها را کیلویی می‌خریدند و روی قطعات تقلبی نصب می‌کردند که راهی برای توجیه کردن کالاهای قاچاق شده بود.

سراغ یکی دیگر از مغازه‌دارهای خیابان اکباتان می‌روم. او در مورد وضعیت بازار قطعات یدکی می‌گوید: قطعات غیراستاندارد در بازار خیلی زیاد است. قطعاتی که مستقیماً از کشورهای سازنده اروپایی می‌آید، قطعات اصلی و قابل اطمینان هستند ولی قطعاتی که از کشورهای دست چندم وارد می‌شود، معمولاً تقلبی‌اند.

وی قیمت بالا را عاملی برای تمایل پایین خریداران به خرید قطعات یدکی اصلی و تقلبی در بازار می‌داند که تشخیص آن برای خریداران سخت است و اختلاف قیمت زیادی بین این قطعات وجود دارد.

* بی‌اطلاعی مشتریان و خرید قطعات خارجی تقلبی به جای قطعات خوب ایرانی

این فروشنده در عین حال می‌گوید: کیفیت برخی قطعات ایرانی بسیار بالاتر از نوع وارداتی است که این مسئله را در مورد لنت خودرو مشاهده می‌کنیم، ولی خریداران بیشتر به دنبال قطعات خارجی هستند که حال ممکن است این قطعات چینی و تقلبی باشند و علاوه بر این، قیمت قطعات ایرانی نیز پایین‌تر از قیمت قطعات غیراصلی است.

به سراغ یکی از خریداران می‌روم. یک قطعه یدکی برای خودرویش خریده و از مغازه بیرون می‌آید. به او می‌گویم چطور به این قطعه اطمینان کردی و آن را خریدی؟ می‌گوید: من شناختی از قطعات ندارم و نمی‌توانم اصلی یا غیراصلی بودن آنها را تشخیص دهم ولی برای خرید به یکی از دوستانم که فروشنده قطعات است، مراجعه می‌کنم.

وی ادامه می‌دهد: اگر دوستم نبود، نمی‌دانم چطور می‌توانستم قطعه با کیفیت خریداری کنم، زیرا تشخیص قطعات اصلی و تقلبی برای افراد عادی غیرممکن است.

فرخ‌نیا یکی دیگر از خریداران است که در انتخاب پمپ فرمان هیدرولیک تندر۹۰ دچار سردرگمی شده است.

او می‌گوید: در بازار چندین نوع از این پمپ وجود دارد و هر کدام از فروشندگان می‌گوید که قطعه خودش اصل است و بقیه قطعات موجود در بازار تقلبی هستند.

وی ادامه می‌دهد: قیمت پمپ هیدرولیک فرمان در بازار از ۳۰۰ هزار تومان تا ۸۵۰ هزار تومان است و هیچ کدام آنها جعبه یا مارک حک شده ندارند و نمی‌توان اصلی یا تقلبی بودنشان را تشخیص داد.

* واردات رسمی قطعات بی‌کیفیت چینی و هندی

محسن پناه، یکی از فروشندگان قطعات یدکی در خیابان ملت است که معتقد است مردم ترجیح می‌دهند قطعات یدکی ارزان قیمت خریداری می‌کنند، به همین دلیل قطعات تقلبی نیز در بازار زیاد است و برخی فروشندگان یا واردکنندگان با تعویض جعبه قطعات، کالاهای تقلبی را به جای اصلی به مردم عرضه می‌کنند.

به گفته وی، بیشترین قطعات یدکی تقلبی از چین و هند به ایران وارد می‌شود که به صورت رسمی به کشور وارد می‌شوند و در داخل کشور، جعبه آنها عوض می‌شود و به عنوان قطعه اصلی عرضه می‌شوند.

وی می‌گوید: روی این قطعات نام کشور سازنده حک نشده، فقط بر روی جعبه آن نام شرکت و کشور سازنده وجود دارد که با عوض شدن جعبه، نام و مشخصات شرکت اصلی هم حذف می‌شود.

*سود دو برابری با سرمایه‌گذاری ۳۰۰ تومان

این فروشنده می‌گوید: هزینه بسته‌بندی جدید قطعات برای یک قطعه کوچک حدود ۳۰۰ تومان است و برای قطعات بزرگ تا ۲ هزار تومان می‌رسد و چاپ جعبه‌های جدید نیز بیشتر در صحافی‌های میدان بهارستان انجام می‌شود.

وی می‌گوید: به عنوان مثال، قیمت واشر سرسیلندر اصلی قابل استفاده در تویوتا حدود ۸۰ تا ۹۰ هزار تومان است ولی قیمت نوع چینی آن ۴۰ هزار تومان است که پس از تعویض بسته‌بندی، با قیمت ۲ برابری به جای قطعه اصلی عرضه می‌شود.

این خریدار می‌گوید: تأخیر در عرضه قطعات یدکی توسط شرکت‌های خودروساز نیز باعث بالا رفتن قیمت‌ها در بازار می‌شود و در این فاصله زمانی، قطعات تقلبی فروش بیشتری خواهد داشت.

اوضاع آشفته بازار قطعات یدکی نیازمند ساماندهی است که در این میان وزارت صنعت، شورای اصناف، سازمان حمایت از مصرف کنندگان، سازمان استاندارد و گمرک از نقش مهمی برخوردارند.

ه در این میان وزارت صنعت، شورای اصناف، سازمان حمایت از مصرف کنندگان، سازمان استاندارد و گمرک از نقش مهمی برخوردارند.